جزئیات صادرات ایران

براساس این آمار، بیشترین رشد ارزشی در صادرات به تفکیک بخش های عمده مربوط به فرش و صنایع دستی است که نسبت به مدت مشابه سال ۹۶، رشد ۴۴ درصدی را تجربه کرده است، ولی وزن این گروه کالایی با افت ۳۳ درصدی روبه‌رو بوده است. بیشترین افت صادرات نیز متعلق به میعانات گازی با افت ۵/ ۳۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.  در عین حال پتروشیمی با رشد ارزشی ۱۴ درصدی و رشد وزنی بیش از ۱۲ درصدی و کشاورزی با رشد ارزشی ۱۳ درصدی و افت وزنی ۳ درصدی روبه‌رو بوده و در مقابل، صادرات در گروه صنعت افت ارزشی ۷ درصدی و افت وزنی ۱۱ درصدی و در گروه معدن افت ارزشی ۱۵ درصدی و افت وزنی ۳۷ درصدی را تجربه کرده است. این آمار نشان می‌دهد ارزش صادرات غیرنفتی در یازده ماه منتهی به بهمن سال ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ افت کمتر از یک درصدی را تجربه کرده است. همچنین وزن صادرات افت بیش از ۶ درصدی داشته است.

مهم‌ترین بازارهای هدف کالا طی یازده ماه منتهی به بهمن سال ۹۷ به استناد این گزارش شامل ۲۰ کشور چین، عراق، امارات، افغانستان، ترکیه، هند، کره‌جنوبی، پاکستان، اندونزی، عمان، تایلند، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، تایوان، ایتالیا، روسیه، ژاپن، کویت، آلمان و مالزی است. سهم ارزشی این کشورها از کل صادرات غیرنفتی بیش از ۹۰ درصد است. اما در مجموع صادرات به این ۲۰ کشور نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ به لحاظ ارزشی افت ۷ درصدی و به لحاظ وزنی با افت ۰۲/ ۰درصدی روبه‌رو بوده است. بر این اساس در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷، ایرانی‌ها توانسته‌اند ۹۷ میلیون و ۶۲۲ هزار تن کالا به ارزش ۳۶ میلیارد و ۳۳۲ میلیون دلار به این کشورها صادر کنند.

بیشترین سهم از ارزش صادراتی متعلق به چین است که نزدیک به ۲۱ درصد از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. عراق با سهم ارزشی بیش از ۵/ ۲۰ درصد در رده بعدی قرار گرفته است. سهم امارات نیز از کل ارزش صادرات نزدیک به ۱۴ درصد بوده و افغانستان سهم نزدیک به ۷ درصد را در ارزش صادرات یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ در اختیار داشته است. ترکیه و هند به ترتیب دارای سهم بیش از ۵ درصدی و نزدیک به ۵ درصدی هستند. همچنین کره‌جنوبی با سهم ۵/ ۴ درصدی در ردیف عمده‌ترین بازارهای هدف کالاهای ایرانی قرار گرفته است. سهم پاکستان از صادرات ایران نزدیک به ۳ درصد و سهم اندونزی، عمان و تایلند هر یک نزدیک به ۲ درصد است. جمهوری آذربایجان و ترکمنستان هریک سهم نزدیک به یک درصدی دارند و تایوان، ایتالیا، روسیه، ژاپن، کویت، آلمان و مالزی هر یک کمتر از یک درصد در صادرات غیرنفتی کشور سهیم هستند.

صادرات کالای ایرانی به تفکیک گروه های اقتصادی نیز نشان می‌دهد بیشترین افت ارزشی صادرات در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ متعلق به صدور کالا به اتحادیه اروپا است. صادرات به اتحادیه اروپا به لحاظ وزنی در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ با افت ۲۱ درصدی و به لحاظ ارزشی با افت ۲۸ درصدی روبه‌رو بوده است. صادرات به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس PGCC با افت وزنی ۱۲ درصدی و افت ارزشی یک درصدی مواجه شده است. اما صدور کالا به کشورهای مستقل مشترک المنافع CIS رشد وزنی ۳۵ درصدی و رشد ارزشی ۵درصدی را در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ تجربه کرده است. فروش کالا به سازمان همکاری اقتصادی ECO به لحاظ وزنی رشد ۳ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد ۴ درصدی داشته؛ همچنین صادرات به کشورهای عضو همکاری جنوب شرق آسیا ASEAN به لحاظ وزنی مشابه سال گذشته و به لحاظ ارزشی رشد ۳ درصدی را تجربه کرده است.

جزئیات واردات

آمارهای تفکیک شده کالاهای وارداتی نیز براساس گزارش سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد سهم خرید کالاهای واسطه‌ای از کل واردات بیش از ۶۲ درصد و سهم وزنی آن نزدیک به ۸۲ درصد بوده است. در یازده ماه منتهی به بهمن سال گذشته (۹۷) ۲۳ میلیون و ۵۹۴ هزار تن کالای واسطه‌ای به ارزش ۲۴ میلیارد و ۱۲ میلیون دلار وارد کشور شده است. همچنین ۴۹۲ هزار تن کالای سرمایه ای به ارزش ۶ میلیارد و ۱۴۹ میلیون دلار در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ وارد کشور شده که سهم ارزشی آن ۱۶درصد و سهم وزنی آن نزدیک به ۲ درصد بوده است. کالاهای مصرفی نیز سهم وزنی بیش از ۸ درصد و سهم ارزشی نزدیک به ۱۶ درصد را در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ به خود اختصاص داده است. بر این اساس ۲ میلیون و ۳۶۱ هزار تن کالای مصرفی به ارزش ۶ میلیارد و ۷۹ میلیون دلار وارد کشور شده است. سهم سایر کالاها از کل واردات در یازده ماه منتهی به بهمن سال گذشته به لحاظ ارزشی نزدیک به ۶ درصد و به لحاظ وزنی نزدیک به ۹ درصد است.

مهم‌ترین مبادی واردات در یازده ماه منتهی به بهمن سال گذشته به استناد این گزارش شامل ۲۰ کشور چین، امارات، ترکیه، هند، آلمان، سوئیس، کره‌جنوبی، روسیه، هلند، ایتالیا، فرانسه، انگلیس، سنگاپور، اتریش، برزیل، ژاپن، عمان، اسپانیا، مالزی و بلژیک است.  بیشترین سهم ارزشی واردات متعلق به چین است. این کشور سهم بیش از ۲۴درصدی را از کل ارزش واردات در بازه زمانی مورد بررسی به خود اختصاص داده است. امارات با سهم بیش از ۱۵ درصدی در رده بعدی قرار گرفته است. سهم ترکیه، هند و آلمان از کل ارزش واردات ایران در یازده ماه منتهی به بهمن ۹۷ هر یک نزدیک به ۶ درصد بوده است. واردات از سوئیس و کره‌جنوبی نیز سهم بیش از ۵درصدی را به خود اختصاص داده است. سهم روسیه از کل ارزش واردات ۳ درصد و سهم هلند نزدیک به ۳ درصد بوده است. ایتالیا و فرانسه هم سهمی نزدیک به ۳ درصد از کل ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. انگلیس و سنگاپور با سهم بیش از ۲ درصدی از ارزش واردات در فهرست ۲۰ مبدا عمده واردات قرار گرفته‌اند. کشورهای اتریش، برزیل، ژاپن و عمان بیش از یک درصد و اسپانیا، مالزی و بلژیک نیز یک درصد از کل ارزش واردات در ۱۱ ماه منتهی به بهمن ۹۷ سهم داشته‌اند. در مجموع سهم این ۲۰ کشور از ارزش واردات ایران در بازه زمانی مورد بررسی بیش از ۹۰ درصد بوده است. واردات از این ۲۰ کشور به لحاظ وزنی افت ۲۱ درصدی و به لحاظ ارزشی افت ۱۷ درصدی را ثبت کرده است.  

تجارت با ۱۳ کشور همسایه

گزارش سازمان توسعه تجارت از تجارت خارجی ایران با ۱۳ همسایه نیز آماری را ارائه داده است. در مجموع ارزش صادرات ایران به ۱۳ کشور همسایه در ۱۱ ماه منتهی به بهمن سال گذشته‌ (۹۷) ۲۲ میلیارد و ۱۹۷ میلیون دلار و ارزش واردات از این کشورها ۱۹ میلیارد و ۲۰۷ میلیون دلار بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه سال ۹۶ در ارزش صادرات با رشد ۱۴ درصدی و در ارزش واردات با افت ۲۴ درصدی روبه‌رو شده است. حجم ارزشی مبادلات تجاری با این ۱۳ کشور ۳۲ میلیارد و ۴۰۳ میلیون دلار بوده و تراز تجاری نیز مثبت ۱۱ میلیارد و ۹۹۰ میلیون دلار ثبت شده است.

براساس این آمار، تراز تجاری ایران با امارات منفی ۳۷۵ میلیون دلار است. بالاترین تراز مثبت تجاری نیز متعلق به عراق است. تراز تجاری ایران با عراق مثبت ۸ میلیارد و ۱۸۵ میلیون دلار ثبت شده است. تراز تجاری ایران با ترکیه منفی ۸۸ میلیون دلار بوده و با افغانستان تراز مثبت ۲ میلیارد و ۷۱۷ میلیون دلاری در ۱۱ ماه منتهی به بهمن ثبت شده است. تراز تجاری ایران با پاکستان نیز مثبت ۸۶۴ میلیون دلار بوده و با روسیه تراز تجاری منفی ۸۹۳ میلیون دلار رقم خورده است. تراز تجاری ایران با عمان در این بازه زمانی مثبت ۲۸۸ میلیون دلار و تراز تجاری ایران با جمهوری آذربایجان مثبت ۳۵۲ میلیون دلار ثبت شده است. علاوه بر این تراز تجاری ایران با ترکمنستان نیز مثبت ۳۵۸ میلیون دلار بوده و با کویت ۲۲۲ میلیون دلار است. تراز تجاری با قطر مثبت ۱۹۷ میلیون دلار، با قزاقستان مثبت ۴۲ میلیون دلار و با ارمنستان مثبت ۱۲۱ میلیون دلار است.

محمدرضا مودودی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، با مقایسه ارزش متوسط کالاهای صادراتی کشورمان به عراق در سال گذشته اظهار کرد: در سال ۹۷، ارزش متوسط کالاهای صادراتی کشور به ازای هر تن، ۳۶۰ دلار بود و این درحالی است که ارزش متوسط هر تن کالای صادراتی ایران به عراق ۵۰۰ دلار بود. سرپرست سازمان توسعه تجارت گفت: این موضوع نشان می‌دهد که در سال ۹۷، صادرکنندگان کشورمان توانستند کالاهای با ارزش‌افزوده بالاتر به کشور عراق صادر کنند. به گفته وی سهم عراق در تجارت با ایران بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته و ایران توانست ۲۹ درصد سهم بازار عراق را در سال ۹۷ از آن خود کند.

در سال گذشته، کشور عراق بعد از چین بزرگ‌ترین واردکننده محصولات و کالاهای ایرانی بود و از نظر تنوع کالاهای وارداتی، در جایگاه نخست بین کشورهای واردکننده کالاهای ایرانی قرار گرفت و رکورد ۹ میلیارد دلار صادرات ایران به عراق ثبت شد. اما سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به کاهش ۷۵/ ۰ درصدی صادرات در ۱۱ ماه سال ۹۷ اظهار کرد: این کاهش ناشی از افت شدید میعانات گازی بود؛ در صورتی که صادرات ما در بخش پتروشیمی ۱۴ درصد و در بخش کالایی به میزان ۲ درصد رشد داشت. وی با بیان اینکه با توجه به آمار ۱۱ ماهه تجارت خارجی، آنچه آمریکا در مورد تجارت خارجی ما پیش‌بینی می‌کرد، محقق نشد، گفت: اگرچه در ارتباطات تجاری با برخی از کشورهای دور دست به دلیل تحریم‌ها با مشکلاتی مواجه شدیم اما ارتباطات تجاری با همسایگان این مساله را جبران کرد و در مجموع چالش بزرگی را پشت‌سر گذاشتیم. سرپرست سازمان توسعه تجارت اظهار کرد: آمریکا تمام اقداماتی را که می‌خواست در تحریم‌ها علیه تجارت خارجی ایران اعمال کند در سال ۹۷ انجام داد و اقدام جدید دیگری ندارد تا در این حوزه علیه ایران در سال ۹۸ به اجرا در آورد. مودودی با اشاره به تحریم‌های نفتی علیه ایران از سوی آمریکا گفت: تحریم‌های نفتی علیه ایران موضوع جدیدی نیست؛ ضمن اینکه خود آمریکا هم باید هزینه این تحریم‌ها را بابت افزایش قیمت نفت بپردازد. وی با بیان اینکه در سال ۹۸ ما سراسیمگی‌ها و نوسانات شدید ارزی را که باعث اتخاذ برخی تصمیمات عجولانه شد پشت‌سر گذاشته‌ایم و تا حدودی به ثبات در سیاست‌گذاری‌ها رسیده‌ایم و با مدیریت منابع ارزی و مدیریت و تسهیل فضای تجاری سال ۹۸ سال آرام‌تری نسبت به سال ۹۷ خواهد بود و بنا بر این  به نظر می‌رسد در سال ۹۸ شاهد شوک‌های سال ۹۷ نباشیم.

وی با بیان اینکه سال ۹۸، سال توسعه و سال ترویج تجارت است، گفت: به‌رغم اینکه رسانه‌های خارجی علیه ایران صحبت می‌کنند و فضا به‌گونه‌ای است که سعی می‌کنند ایران را ضعیف نشان دهند، اما ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا در صورت تحقق آنچه در بودجه آمده، تجارت خارجی کشورمان را توسعه دهیم. وی افزود: براساس برنامه ششم هر سال صادرات کشور باید به میزان ۷/ ۲۱ درصد رشد کند و طبق برنامه دولت دوازدهم صادرات باید ۱۵ درصد نسبت به سال ۹۷ افزایش یابد؛ اما شرایط تحریم ممکن است برخی از معادلات را تغییر دهد. مودودی ادامه داد: مشکل اصلی ما در توسعه صادرات زیرساخت‌هاست که با توجه به این موضوع یکی از برنامه‌های ما برای سال آینده ایجاد تعرفه‌های ترجیحی در کشورهای همسایه است که اگر بتوانیم در این زمینه با کشورهای همسایه به توافق برسیم، می‌توان امیدوار بود تا حجم صادرات به این کشورها را افزایش داد. سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران گفت: برای توسعه تجارت در سال ۹۸ ما یک تغییر جهت جغرافیایی خواهیم داشت؛ به این معنی که از صادرات به کشورهای دوردست به صادرات به کشورهای همسایه معطوف شویم. این تغییر گرانیگاه، اگرچه ممکن است باعث شود که آمار صادرات ما به کشورهای دورتر کاهش یابد اما با توسعه صادرات به کشورهای همسایه کاهش صادرات به آن کشورها را جبران خواهیم کرد.